چه سنباده ای مناسب چه کاری است ؟

همان طور که می دانید، سنباده ها از ذرات ساینده تشکیل می شوند. این ذرات تنوع بسیار زیادی دارند و کارایی هر کدام می‌تواند متفاوت باشد. هدف از استفاده از ساینده ها برش و ایجاد اصطکاک است. اما با وجود تنوع بالا و مصارف زیاد سنـباده ها، چطور باید تشخیص دهیم چه سنباده ‌ای مناسب چه کاری است ؟ سمباده های نرم و زبر چطور و کجا استفاده می‌شوند؟ در ادامه با انواع سنباده ها و کاربردهای آن ها آشنا می شویم.

سنباده های متداول

ذرات ساینده سنـباده یا همان گریت، هم به طور طبیعی وجود دارند و هم به صورت مصنوعی تولید می‌شوند. گریت‌ها و ساینده های مختلف رنگ های متفاوتی دارند، در نتیجه رنگ سمـباده ها نیز فرق می کند. برای اینکه بدانیم چه سنباده ای مناسب چه کاری است ، ابتدا باید نگاهی به انواع سنباده های موجود بیندازیم.

متداول ترین سنباده هایی که از ساینده های مصنوعی تولید می شوند شامل 4 نوع هستند:

اکسید آلومینیوم

این نوع سنـباده ها عموما به رنگ قهوه ای مایل به قرمز در بازار یافت می شوند. از ویژگی های مهم این نوع سمـباده عمر زیاد و خاصیت ضدپرشدگی آن است. سنباده های اکسید آلومینیوم مخصوص دستگاه، در دورهای بالا قدرت براده برداری زیادی دارند؛ از همین رو در صنایع سنگین کاربرد فراوان دارند. سمباده های اکسید آلومینیوم دستی و ماشینی مناسب فلزات غیر آهنی (آلومینیوم، مس و...) و چوب سخت هستند.

همچنین برای سنباده‌زنی پلاستیک و دیوارهای پیش ساخته گچی کاربرد دارند. این نوع سنباده‌ها دوام و عمر زیادی دارد، اما از آنجایی که سطح کار را زبر و خشن می کنند معمولا برای سنباده‌زنی خشک و مراحل اولیه سنباده‌زنی استفاده می شوند و برای سنباده زنی نهایی مناسب نیستند.

سرامیک

سنـباده های از جنس سرامیک معمولا به رنگ قرمز در بازار وجود دارند. این نوع سمباده ها در برابر فشار بالا و گرمای زیاد حاصله در حین کار مقاومت بالایی دارند. به علاوه، به دلیل ساختار کریستالی دانه بندی آن ها، برای برش و براده برداری فلزات کاربرد فراوان دارند. از سنباده‌های سرامیکی برای سنباده‌زنی و براده برداری فلزات سنگین، فولاد ضدزنگ، تیتانیوم و سوپر آلیاژها استفاده می شود. همچنین در مواردی که به اعمال فشار متوسط یا زیاد روی قطعه کار نیاز باشد بهترین گزینه سنباده سرامیکی است.

زیرکونیوم یا زیرکونیا

سنباده زیرکونیوم بسیار سخت است. معمولا به رنگ آبی و گاهی سبز در بازار موجود است. زیرکونیوم از اکسید آلومینیوم سخت تر اما تیزتر است. معمولا در گریدهای 24 الی 120 تولید می شود و برای کار بر روی فلزات آهنی و غیر آهنی به خصوص فولاد بیشترین استفاده را دارد.

سیلیکون کاربید

سیلیکون کاربید سخت ترین و تیزترین نوع سمـباده است. به رنگ مشکی در بازار موجود است. به دلیل تیز بودن سیلیکون کاربید برای سنباده‌زنی سریع و خشک بسیار مناسب است و به نوعی بیشترین کاربرد را دارد. از جمله کاربردهای سیلیکون کاربید می توان به سنباده‌زنی فلزات آهنی مثل برنج، آلومینیوم و برنز، مواد غیر فلزی مثل شیشه، چوب، سنگ، لاستیک، پلاستیک و پرداخت نهایی چوب و فایبرگلس اشاره کرد.

در مقایسه با اکسید آلومینیوم، سنباده های سیلیکون کاربید قدرت بیشتر اما عمر کمتری دارند. برای سنباده‌زنی انواع فلزات، چوب و پلاستیک و پاک کردن رنگ و زنگار از روی سطوح مناسب هستند. در نقاشی و زمانی که احتیاج به سنباده زنی بین لایه های رنگ اجراشده باشد، سیلیکون کاربید گزینه مناسبی است. همچنین برای سنباده‌زنی نهایی از گریت های نرم این نوع سنـباده استفاده می شود و سطحی نرم و یکدست ایجاد می کند. معمولا سنباده‌های پوستاب (سنباده هایی که قابلیت استفاده مرطوب دارند) از جنس سیلیکون کاربید هستند.

سنباده های طبیعی متداول

متداول ترین ساینده های طبیعی شامل این موارد هستند:

گارنت (Garnet)

گارنت یا نارسنگ یک کانی طبیعی است. به دلیل شفافیت و زیبایی در ساخت جواهرات نیز استفاده می شود. سنباده‌های گارنت معمولا به رنگ قرمز مایل به قهوه ای تولید می شوند. با این حال برخی از تولیدکنندگان سنـبـاده رنگ های غیرمتعارف تری از این سـنبـاده را نیز تولید می‌کنند. گارنت برای سنباده زنی چوب بسیار مناسب است اما به سرعت کند و مستهلک می شود.

سنگ سنباده (Emery)

معمولا به رنگ سیاه یا خاکستری تیره موجود است و بیشتر در تولید پوستاب از آن استفاده می شود. به دلیل نرمی برای سنباده زنی فلزات مناسب است. سنگ سنباده در ساخت سنباده های کاغذی کاربرد زیادی دارد.

سنباده‌هایی که در بالا ذکر شد بیشتر مصارف سنگین صنعتی دارند. اما شاید شما برای پروژه های کوچک خانگی هیچ وقت نیازی به استفاده از سمـباده‌های سنگین نداشته باشید. در این حالت، به کارگیری سنبـاده‌های دستی کاغذی و پارچه ای معمولی نیاز شما را برطرف می‌کنند.

انواع سنباده ها

حقیقتا تقسیم بندی انواع سنباده ها کمی پیچیده است. سمباده ها را می توان بنابر کاربرد، شکل ظاهری، ساختار تولید، انواع پوشش سنباده، جنس پشت بند و موارد دیگر تقسیم بندی کرد. در ادامه  قصد داریم تا از جنبه های مختلف به تقسیم بندی انواع سنباده ‌ها بپردازیم. ممکن است حتی تولیدکنندگان و برندهای مختلف تقسیم بندی های متفاوتی داشته باشند.

تقسیم‌بندی سنباده از لحاظ شکل

سنباده‌ها در شکل های مختلف در دسترس هستند و هر کدام شامل درجات نرمی و زبری گوناگون هستند:

سنباده برگی یا ورقه ای (Sheets): برای مصارف سبک صنعتی، کارگاهی و خانگی تولید می شوند. درجه زبری متنوعی دارند و برای اجرای دستی یا با سنباده زن های غیربرقی مناسب هستند. سنباده‌های برگی به صورت خشک و تر (پوستاب) مورد استفاده قرار می گیرند.

سنباده رول یا نواری (Rolls): معمولا به طول 50 متر و 100 متر و عرض های مختلف 10، 15، 25 و... سانتی متر در دسترس هستند و قابلیت استفاده دستی و ماشینی دارند. جنس پشت بند سنباده‌های نواری از کاغذ یا پارچه است. به تازگی سنباده رول هایی با طول 5 متر نیز به بازار عرضه می شود که از لحاظ هزینه بسیار مقرون به صرفه تر هستند و با عنوان مینی رول شناخته می شوند.

سنباده دیسکی یا مدور (Discs): کاربرد این نوع سنباده ها روز به روز در حال افزایش است. دیسک‌ سنباده با ابزار برقی و سنباده لرزان استفاده می شود. با واشر و یا انواع پشت بند روی دستگاه نصب می شوند و در ابعاد مختلف در دسترس هستند. همچنین دارای انواع کاغذی، پارچه ای، فیبری، پشت کرکی و ... می باشند.

دیسک سنباده فیبری (Fibre discs): دیسک سنباده های فیبری صفحه سنباده هایی هستند که در اشکال گرد، شش گوش، هشت گوش و اشکال دیگر در بازار یافت می شوند. این نوع سنباده ها از پشت بندهای ولکانیزه تولید می شوند که در حرارت بالا با سولفور سخت می شوند و ذرات سنباده با چسب و رزین مخصوص روی این پشت بند سوار می شود. به طور کلی، سنباده های دیسکی بر روی پدهای مناسب قرار گرفته و با دستگاه های سنباده لرزان و دستگاه فرز برای سنباده زنی سطوح فلزی مورد استفاده قرار می گیرند.

سنباده تسمه ای یا کمربندی (Belts): این نوع سنباده ها در ابعاد و درجه زبری مختلف تولید می شوند و مخصوص سنباده زنی ماشینی با سندرهای تسمه ای و برای مصارف صنعتی و کارگاهی طراحی و تولید می شوند.

صفحه سایش (Grinding Wheel): سنگ سایش که با عنوان سنگ سنباده و سنگ ساب نیز شناخته می شود از ذرات ساینده تشکیل می شود که به صورت چند لایه متراکم روی پشت بند فایبرگلاس سوار شده اند. از سنگ سنباده برای حذف کردن مواد، تمیزکاری و فرم دهی سطوح سخت استفاده می شود و در صنایع مختلف کاربرد وسیعی دارند.

فلاپ دیسک (Flap Discs): به طور کلی، از فلاپ دیسک ها برای شکل دادن به سطوح فلزی استفاده می شود. این سنـباده‌ها از فلاپ یا پره هایی از جنس پارچه تشکیل می شوند که به صورت لایه های متراکم و به شکل دایره وار کنار هم قرار گرفته اند. فلاپ دیسک ها برای انجام کارهایی که نیاز به دقت بالا دارند مثل پرداخت کاری و حذف لبه های تیز بسیار کارامد هستند. در واقع، تفاوت اصلی فلاپ دیسک ها با سنگ سنباده ها در همین دقت بیشتر و تمیزکاری نهایی است.

صفحه برش (Cutting Wheel): صفحه برش یا سنگ برش ابزاری قدرتمند برای برش کاری است که مخصوص استفاده با دستگاه های فرز طراحی و تولید می شود. این نوع سنباده ها با شکل گرد و مدور و با قطرهای متفاوت در بازار وجود دارند. از سنگ برش برای برش سریع در مواردی که به دقت بالا نیاز نباشد استفاده می شود.

سنباده پشت کرکی (Hook and Loop): سنباده‌های هوک اند لوپ که با عنوان سنـبـاده پشت کرکی و سنباده ولکرو (Velcro) نیز شناخته می شوند از پرکاربردترین انواع سنباده ها هستند که در اشکال مختلف گرد، تسمه ای، ستاره ای و غیره و به صورت ساده و یا سوراخ دار در بازار موجود هستند. در واقع این سنباده ها از پشت بندی خودچسب (قسمت هوک) ساخته می شوند که روی پدهای سنباده سوار شده و بعد پشت بند سنباده (قسمت لوپ) روی آن قرار گرفته و قفل می شود.

این نوع سنـباده‌ها برای سنباده‌زنی ماشینی با انواع سنـباده لرزان ها طراحی می شوند. تعویض سنباده های پشت کرکی بسیار سریع و راحت است و در گریت های (درجه زبری) مختلف یافت می شوند. به دلیل وجود جریان هوا در پشت بند این سنباده ها، از عمر، دوام و قدرت سنباده زنی بسیار بالایی برخوردارند.

سنباده فوم دار (Foam Abrasives): این سنباده‌ها از یک اسفنج مصنوعی نرم و انعطاف پذیر تشکیل می شوند که ذرات ساینده روی آن ها سوار شده اند و مناسب سنباده‌زنی سطوح ناهموار با اشکال پیچیده هستند. این سنباده ها در اشکال مختلف تولید می شوند. شاید عمر کمتری داشته باشند اما برای کارهای ظریف که در طراحی دکوراسیون و ساخت اشیا زینتی به کار می روند واجب هستند.

سنباده غیربافتی (Non-woven): سنباده های غیربافتی که با عناوین سـنـباده اسکاچ و سنباده سه بعدی نیز شناخته می شوند نوع خاصی از صفحات ساینده هستند. در ساخت این نوع سنباده ها از فیبرهای نایلونی استفاده می شود که با ذرات ساینده اشباع شده اند. انعطاف پذیری بالا و دوام بسیار بالا از خصوصیات سنباده های غیربافتی است. ضمن اینکه تا آخرین ذره ساینده موجود در آنها مورد استفاده قرار می گیرد.

سنباده های خاص: در حال حاضر ابزارهای برقی سنباده‌زنی متنوعی وجود دارند که اشکال استاندارد سنباده را ندارند. سنباده های خاص به اقتضای این دستگاه ها برش خورده و به وسیله پشت بند خودچسبی که دارند روی دستگاه نصب می شوند.

انتخاب سنباده مناسب

برای مصارف خانگی، سنباده‌های برگی کاغذی و پارچه ای بهترین و ارزان ترین گزینه ها هستند. این سنبـاده‌ها درجه بندی خاص خود را دارند. اگر هنگام خرید سنباده به نوشته های پشت آن ها دقت کنید حروف و اعدادی می بینید که معرف سنبـاده موردنظر هستند. حرف P حک شده پشت سنباده ها، بیانگر استاندارد FEPA اروپا است.  

کاغذسنباده ها بر مبنای تعداد ذرات ساینده (گریت) به کار رفته در هر اینچ مربع آن ها شماره بندی می‌شوند. از سوی دیگر، اعداد حک شده پشت سنباده بیانگر اندازه گریت های به کار رفته در سمباده هستند. هر چه این عدد کوچک تر باشد درجه زبری سمباده بیشتر و هر چه این عدد بزرگ تر باشد درجه زبری سنباده کمتر و در نتیجه نرم تر است.

از آنجایی که سنباده های زبر خراش های عمیق تری ایجاد می‌کنند، باید با توجه به سطح کار نرم ترین سنباده ممکن را که می تواند کار مورد نظر شما را به راحتی انجام دهد انتخاب کنید. این ترتیب را تا جایی که به سنباده های نرم تر احتیاج پیدا کنید ادامه دهید.

به طور کلی سمباده‌های ماشینی مستحکم تر از سمباده های دستی هستند. سنباده‌های ماشینی قابلیت اعمال دستی نیز دارند اما برعکس سمباده‌های دستی اگر با ماشین به کار روند به سرعت از بین می روند.

معمولا از سنباده زبر به عنوان سنباده چوب و از سنباده های نرم به عنوان سنباده فلز استفاده می شود.

 

برخی از اندازه های مرسوم کاغذ سنباده ها و موارد استفاده آن ها به این شرح است:

کاغذ سنباده های گریت 12 تا 36: کاغذ سنباده‌های گریت خیلی زبر برای سمباده زنی اولیه و لایه برداری سریع سطوح مختلف به خصوص چوب های سخت مناسب هستند.

کاغذ سنباده های گریت 40 تا 120: کاغذسنباده های گریت زبر برای صاف کردن و سنباده‌زنی سریع سطوح ناهموار مثل درب‌های چوبی و با دستگاه مناسب هستند.

کاغذ سنباده های گریت 150 تا 320: کاغذسنباده های گریت متوسط برای شروع بیشتر کارها، از سنباده زنی چوب های پرداخت نشده تا پاک کردن لکه و لعاب های کهنه و آماده کردن سطح برای اجرای لایه نهایی مناسب هستند.

کاغذسنباده های گریت 400 تا 1200: کاغذسنباده های گریت نرم برای صاف کردن خراش های باقی مانده از سنباده‌های زبر، آماده کردن سطح برای اجرای لایه نهایی، پاک کردن لکه ها و تمیزکاری سطح و همچنین سمباده زنی بعد از هر لایه رنگ مناسب هستند.

کاغذسنباده های گریت 1500 تا 3000: کاغذسنباده های گریت بسیار نرم برای سنباده‌زنی آرام بین لایه‌های پرداخت و نیز سنباده‌زنی فلزات و سایر سطوح سخت مناسب هستند.

جنس پشت بند سنباده (backing)

پشت بندها پایه ذرات ساینده محسوب می شوند که به کمک مواد چسبنده ذرات ساینده را حفظ و قابل استفاده مصارف صنعتی می‌کنند. از لحاظ ساختار، سمباده‌ها به دو نوع پیوندی (bonded abrasives) و پوشش دار (coated abrasives) تقسیم می‌شوند. سنباده‌های پیوندی متشکل از ذرات ساینده هستند که در داخل یک شبکه ماتریکسی محصور هستند. این نوع ساینده ها معمولا یعد از استفاده باید تمیز شوند. سنباده‌های پوشش دار متشکل از ذرات ساینده هستند که روی پشت بندهایی از جنس مختلف سوار و نصب می شوند. 

پشت بندهای متداول ساینده های پوشش دار (coated abrasives) شامل موارد زیر می شوند:

کاغذ

به رغم سطح نرم کاغذ، پرداخت نهایی با آن دلچسب و در طولانی مدت ماندگار است. در ساخت ساینده‌ها وزن کاغذ اهمیت دارد. وزن کاغذ شامل اوزان A، C، D، E، F می شود که A منعطف ترین و سبک ترین و F سفت ترین و سنگین ترین کاغذها هستند. وزن های A ،C ،D برای سنباده‌های دستی و عملیات ماشینی سبک به کار می روند و در اشکال برگی، دیسک های PSA (دیسک با چسبنده های حساس به فشار) و رول‌های کاغذی به کار می روند. کاغذهای وزن E و F اصولا برای مصارف ماشینی سنگین و در اشکال تسمه ای و دیسکی تولید می شوند.

کاغذها خود به دو دسته معمولی و ضدآب تقسیم می شوند:

کاغذ معمولی: علیرغم ارزان بودن، پشت بند مناسبی برای بیشتر سنباده‌ها محسوب می شود. کیفیت کاغذ بستگی به روش و موارد استفاده دارد (و همچنین قیمت)؛ کاغذسنباده هایی که برای استفاده با دستگاه تولید می شوند کیفیت و همینطور قیمت بالاتری نسبت به کاغذسنباده های مصارف دستی دارند.

کاغذ ضدآب: هنگامی که سنـباده باید به همراه روان کننده ها (آب یا روغن) استفاده شود کاغذ سنـباده ضدآب یک ضرورت است. پشت این کاغذها معمولا ظاهری تیره تر و شفاف تر دارد. این سنباده‌ها معروف به پوستاب یا پوساب هستند.

پارچه

معمولا وقتی انعطاف پذیری لازم باشد پارچه بهترین گزینه است. پشت بندهای پارچه ای نیز با وزن شناخته می‌شوند. مهم ترین عامل ایجاد انعطاف در پشت بند پارچه ای چسب یا رزینی است که در ساخت انواع سنباده به کار می رود. انواع مختلف پارچه عبارتند از: کتان، پلی استر، ترکیب پلی استر/نایلون و پلی استر/کتان و رایون.

وزن اصلی پارچه ها به این شرح است:

وزن F یا جینز سبک که بیشترین انعطاف پذیری را دارد.

وزن J یا جینز که بسیار سبک و انعطاف پذیر است. زمانی که انعطاف بالا برای سمباده زنی و یا پرداخت کاری مورد نیاز است از این نوع پارچه استفاده می شود. مناسب سطوح و چهارچوب های با برجستگی های پیچیده است.

وزن X یا دریل که از وزن J سنگین تر است و از لحاظ میزان استحکام، قدرت و انعطاف پذیری دارای درجات مختلف است و کاربردهای متنوعی دارد. استفاده از این نوع پارچه در ساخت انواع سنباده‌ ها بسیار متداول است و مناسب کاربردهای عمومی با دستگاه های سنباده‌زنی معمولی است.

وزن Y که سنگین ترین نوع است و در صنایع سنگین کاربرد دارد. پارچه های این نوع از جنس پلی استر هستند و استحکام بالایی دارند. این نوع سمباده‌ها مناسب براده برداری هستند. پلی استر باعث می شود در برابر فشار بالا حین کار بر روی قطعه کار مقاومت بالایی داشته باشد و به آسانی پاره نشود.

فیبر

فیبر ولکانیزه (فیبر کتانی که به صورت شیمیایی عمل می آورند. سپس تحت حرارت و فشار قرار می گیرد تا پشت بند با استحکام بسیار بالا شکل گیرد) اختصاصا برای پشت بند دیسک های فیبری به کار می رود. ساینده های این نوع دارای استحکام و دوام بسیار بالا، سختی و قدرت مکانیکی عالی و کارامد هستند.

چسب پشت بند

چسب ها می توانند ضدآب و یا قابل حل در آب باشند. بیشتر سنباده‌های معمولی چسب قابل حل دارند. این سنباده‌ها برای زمانی که نیاز به روان کننده ها نباشد مطلوب هستند.

سنباده های به اصطلاح خشک و تر (پوساب یا پوستاب) یا آن هایی که با روان کننده ها استفاده می‌شوند چسب ضدآب دارند. باید توجه داشت که نوع چسب اهمیت ندارد بلکه مهم قدرت چسبندگی آن است تا حین استفاده، گریت از پشت بند جدا نشود.

انواع پوشش ها (coating types)

در ساخت انواع سنباده ‌های پوشش دار دو نوع پوشش وجود دارد:

پوشش باز (open coat):

در ساینده های پوشش باز، 50% تا 70% سطح از دانه های ساینده پوشش داده می شود. فضاهای خالی یکسانی بین ذرات وجود دارد. این فضاهای خالی به کاهش پرشدگی یا بارگرفتگی (loading) تراشه های چوب و فلز که در اثر سنـبـاده زنی تولید می شوند کمک می‌کند. 

 

پوشش بسته (closed coat):

در ساینده های پوشش بسته تمامی سطح از ذرات ساینده پوشیده می شود و هیچ فضای خالی بین دانه‌های ساینده وجود ندارد. این نوع متداول ترین نوع پوشش است که طول عمر بیشتر سنباده و بیشترین میزان سایندگی سطوح را به همراه دارد. اگر میزان پوشش دهی ذرات روی سطح سنباده را مقایسه کنیم، پوشش باز یک سوم پوشش بسته از دانه های ساینده پر شده است.

حالا می دانید چه سنباده ای مناسب چه کاری است

به طور کلی سنباده‌های زبر قدرت سایندگی بیشتری دارند. از این رو معمولا در ابتدای کار استفاده می شوند. برای پرداخت‌های نهایی و زمانی که نیاز به سایندگی کمتر باشد از سنباده‌های نرم تر استفاده می کنیم. البته درجه بندی گریت ها از شماره 20 تا بیشتر از 3000 را شامل می شود. اندازه های ذکر شده متداول ترین شماره بندی ها هستند که بیشتر تولیدکنندگان سمباده ها از آن استفاده می کنند.

در این مقاله خواندیم که چه سنباده ای مناسب چه کاری است ، ضمن اینکه با انواع سنباده ‌ها و کاربرد هر یک آشنا شدیم. سنباده‌ها در صنایع مختلف و حتی در کارهای کوچک خانگی مثل ساخت وسایل چوبی، رنگ و نقاشی خانه و یا نوسازی اسباب و وسایل مصرف فراوان دارند. همچنین می توانید با ذهن خلاق خود کاربردهای ویژه و متفاوتی برای سنباده پیدا کنید. پس با انتخاب و به کارگیری درست سنـباده کار خود را آسان کنید و کیفیت نهایی را بالا ببرید. 

لطفا سوالات و نظرات خود را با ما در فروشگاه زبرنگ در میان بگذارید. 

 

منابع: سایت اسپروس و سایت هانکر